1. Wat is Open Dialogue en waar komt het vandaan?
2. Waarom Open Dialogue?
3. Is er onderzoek gedaan naar de effecten van Open Dialogue?
4. Waar wordt buiten Finland gewerkt met Open Dialogue?
5. Is Open Dialogue hetzelfde als familietherapie?
6. Wat maakt Open Dialogue uniek?
7. Zijn er overeenkomsten tussen mindfulness en Open Dialogue?
8. Is Open Dialogue overdraagbaar?
9. Wat is moeilijk aan Open Dialogue?
10. Waar vind ik meer informatie over Open Dialogue?
1. Wat is Open Dialogue en waar komt het vandaan?
Open Dialogue omvat zowel het organiseren van een behandelsysteem als een vorm van therapeutische gespreksvoering (dialogisme) binnen dat systeem. De behandeling wordt niet aangeboden in een ziekenhuis maar in de omgeving van de cliënt. Uitgangspunt is niet om te komen tot een diagnose maar om ruimte te maken voor de verschillende verhalen van cliënt en betrokkenen. De professionele kennis wordt met terughoudendheid toegepast evenals medicatie en opname in een kliniek.
Open Dialogue werd vanaf de jaren ‘80 ontwikkeld door Jaakko Seikkula, Birgitta Alakare, Markku Sutela en hun multidisciplinaire team in Tornio, Finland. Continu onderzoek heeft geleid tot de 7 basisprincipes van Open Dialogue:
- Onmiddellijke hulp: binnen 24 uur;
- Sociaal netwerk: vanaf de eerste bijeenkomst erbij betrekken;
- Flexibiliteit en mobiliteit: duur, plaats en inhoud van behandeling naar behoefte;
- Verantwoordelijkheid: behandelaar die eerste contact heeft is en blijft verantwoordelijk voor vervolg;
- Psychologische continuïteit: zelfde team zo nodig ambulant als in kliniek; alle zorg binnen het team; bij latere terugval zo veel mogelijk zelfde team;
- Tolerantie voor onzekerheid/niet-weten: geen diagnose stellen maar betekenis op laten komen;
- Dialogisme: het bevorderen van dialoog staat voorop.
> Zie ook Wat is POD?
Naar boven
2. Waarom Open Dialogue?
Uit onderzoek in Finland blijkt dat Open Dialogue ervoor zorgt dat 70% van de mensen met een acute psychose binnen twee jaar nadien vrijwel geheel vrij van symptomen zijn en verder kunnen zonder medische begeleiding. Bovendien worden de resultaten bereikt met minder opnames en minder hoge doseringen medicijnen.
Door op een methodische wijze het gesprek over de psychische ontwrichting te voeren niet in termen van ziekte maar in termen van betekenis, krijgt iedereen zicht op wat de ontwrichting betekent en ontstaat een samenwerking die kan leiden tot nieuwe ideeën en creativiteit. “Denken met” is belangrijker dan “denken over.” Alle discussies over opname, medicatie en alternatieven in de behandeling vinden plaats in aanwezigheid van alle betrokkenen. Dit meedenken leidt tot meer mogelijke oplossingen bij psychiatrische crises en biedt openingen in chronische situaties.
Naar boven
3. Is er onderzoek gedaan naar de effecten van Open Dialogue?
> Zie Onderzoek POD
Naar boven
4. Waar wordt buiten Finland gewerkt met Open Dialogue?
Jaakko Seikkula is in de afgelopen 20 jaar betrokken geweest bij het ontwikkelen van Open Dialogue projecten in verschillende soorten omgevingen en met allerlei soorten cliënten: kinderen, jongeren, volwassenen en families.
Er zijn Open Dialogue projecten in Noorwegen, Denemarken, Litouwen, Estonia en Zweden, en meer recent in Duitsland, Italië, Polen, België, Groot-Brittannië en een aantal staten in de VS (o.a. sinds 2013 het Parachute-project in New York City) en Nederland.
> Zie ook Over POD Nederland
Naar boven
5. Is Open Dialogue hetzelfde als familietherapie?
Familie-therapie ziet de familie gewoonlijk als een object van therapie in plaats van als een partner in de therapie. Familie-therapie bekijkt problemen of symptomen vaak vanuit het oogpunt van het familiesysteem. Bij Open Dialogue komen alle stemmen aan bod, zonder een onderliggend idee over hun rol in het familiesysteem. Zodoende gaat het er niet om iets te veranderen in de interactie binnen de familie, maar om nieuwe woorden te vinden, waar zaken een nieuwe wending kunnen krijgen.
Open Dialogue integreert verschillende behandelmethoden om zo een overkoepelende aanpak te vormen. De patiënt kan gedurende de behandeling verschillende therapieën volgen al naar gelang de veranderende behoeften, die naar boven komen in de bijeenkomsten met het team.
Naar boven
6. Wat maakt Open Dialogue uniek?
Open Dialogue is een werkwijze gericht op betekenis in plaats van ziekte, vervat in een methode dat wil zeggen: te scholen, onderzoeken, te ontwikkelen en geeft richtlijnen geeft voor visie, houding en handelen, niet alleen op het niveau van de individuele hulpverlener maar ook voor de organisatie van zorg.
Het therapeutische doel van Open Dialogue is om iemand woorden te laten vinden voor de ervaringen die anders gevangen blijven in de psychotische taal, innerlijke stemmen en hallucinaties. De principes van “dialoog (polyfonie)” en “tolerantie voor onzekerheid” vormen de basis van de therapeutische conversatie tijdens de behandelbijeenkomst. In deze “polyfone conversatie” is ruimte voor iedere stem, waardoor de afstand wordt verkleind tussen ziek en gezond. Het blijkt belangrijk om psychotische hallucinaties of waanbeelden te accepteren als een van de stemmen in de conversatie.
Therapeuten geven hun mening in de vorm van reflecties die zij uitwisselen in het bijzijn van de familie. Zo worden hun ideeën ‘afgeluisterd’ en kan het netwerk reacties of zelfs kritiek uiten, in plaats van dat er ‘waarheden’ van bovenaf worden opgelegd.
Naar boven
7. Zijn er overeenkomsten tussen mindfulness en Open Dialogue?
Zowel mindfulness als Open Dialogue gaan over het loslaten van oordelen en een bewustzijn van het huidige moment. Om met mensen in een open dialoog te komen die kan leiden tot verandering, is het nodig om werkelijk present te zijn, met aandacht voor het hier en nu zonder een vooropgezet plan of hypothese. Je bewust worden van je gedachten, in plaats van erin verstrikt te raken, brengt ons in contact met onderliggende emoties. Dit is een belangrijk aspect van het beoefenen van mindfulness en bij Open Dialogue worden behandelaars gestimuleerd hetzelfde te doen.
Een meer complex aspect van het benadrukken van het hier en nu, het huidige moment, ontstaat wanneer de cliënt emotioneel wordt wanneer hij over een gevoelig onderwerp spreekt. Wanneer emoties aan de oppervlakte komen, zoals verdriet, boosheid of vreugde dan is het de taak van de therapeut om in alle veiligheid ruimte te maken voor zulke emotionele, lichamelijke reacties zonder daar een onmiddellijke interpretatie aan te geven.
Open Dialogue en mindfulness hebben een gemeenschappelijke taal. Beiden hebben een zelfde basis. Russell Razzaque, psychiater in Londen en coördinator van het Peer-supported Open Dialogue project, schreef een artikel over de overeenkomsten tussen mindfulness en Open Dialogue.
Naar boven
8. Is Open Dialogue overdraagbaar?
Open Dialogue is te leren. Onder andere Russell Razzaque in Londen (www.nelft.nhs.uk/aboutus-initiatives-opendialogue ) en Mary Olson in Massachusetts (www.dialogicpractice.net ) hebben in nauwe samenwerking met Jaakko Seikkula intensieve trainingsprogramma’s opgezet.
> Zie ook Opleiding POD
Naar boven
9. Wat is moeilijk aan Open Dialogue?
“De paradox van de dialoog zit hem in de gelijktijdige eenvoud en ingewikkeldheid. Het is zo gemakkelijk als het leven, en tegelijkertijd is dialoog zo ingewikkeld als het leven. Maar we kunnen niet vluchten voor de dialoog, het is er zoals ademen, werken, liefhebben, autorijden. Het is het leven.” (Jaakko Seikkula in Becoming Dialogical, 2011)
Startpunt van een dialogische bijeenkomst is het perspectief dat iedere deelnemer belangrijk is en onvoorwaardelijk wordt geaccepteerd. Dit betekent dat therapeuten zich onthouden van elke suggestie dat cliënten zich anders zouden moeten voelen dan ze doen of dat de professionals beter zouden weten wat de sprekers bedoelen met hun uitingen. Deze therapeutische positie vormt een fundamentele verschuiving voor veel professionals, omdat zij zo gewend zijn te denken dat problemen geïnterpreteerd moeten worden en dat zij een interventie moeten voorstellen die symptomen terugdringt door iets te veranderen bij de persoon of de familie.
Vragen van een behandelaar zijn gericht op het luisteren en het maken van een verbinding met de persoon, in plaats van dat zij gericht zijn op het achterhalen van diagnostische informatie. Een psychiater in een team die voor het eerst met Open Dialogue werkte, gaf aan dat hij soms erg onzeker was over wat er – zelfs of er iets – gebeurde tijdens dit proces. In dit geval was het de professional die de meeste onzekerheid voelde, omdat het behandelproces niet langer vorderde volgens planmatige stappen die grotendeels door de expert werden voorgeschreven en beheerst.
Naar boven
10. Waar vind ik meer informatie over Open Dialogue?
Russell Razzaque en Tom Stockmann schreven een uitgebreide introductie over Peer-supported Open Dialogue
> Inleiding tot peer-supported open dialogue binnen de geestelijke gezondheidszorg (PDF)
Interview in de Engelse krant Independent met Suzanne Chapman over Open Dialogue: “If it wasn’t for Open Dialogue I wouldn’t be here now.”
> Open Dialogue: The radical new treatment having life-changing effects on people’s mental health
Impressie van de POD conferentie in Londen in 2016.
> POD Conference 2016 Highlights (YouTube)
POD-gediplomeerden in Nederland beantwoorden vragen in korte video-fragmenten.
> Video's over POD
Daniel Mackler maakte een documentaire over Open Dialogue in Finland.
> Open Dialogue (YouTube)
Jaakko Seikkula schreef in 2011 een artikel over achtergronden en ontstaan van Open Dialogue. Met 2 casussen.
> Becoming Dialogical: Psychotherapy or a Way of Life? (PDF)
Naar boven