Wim Veling: Manicomio’s: ruïnes als lessen in idealen

Joyce Huls 20-06-2018 4589 keer bekeken 1 reacties

Wim Veling werkt als psychiater en onderzoeker bij het Universitair Centrum Psychiatrie van het UMCG. Hij is vanaf 2009 voorzitter van Netwerk Vroege Psychose. Klik hier voor meer informatie over Wim.

Zoals elk jaar zijn we weer te laat met beslissen. Waar gaan we in de zomervakantie naar toe? We bekijken bestemmingen van Madagascar tot Terschelling. Gaan we vliegen of wordt onze ecologische voetafdruk dan te groot dit jaar? Natuur of cultuur, reizen of vakantie, of gewoon lekker niks doen? Misschien wordt het wel Italië. Ik zou wel een rondreis willen maken langs manicomio. Dat is Italiaans voor gekkenhuis. Verspreid door heel Italië liggen grote leegstaande vervallen gebouwen. Met afbrokkelende gevels, overwoekerde binnenplaatsen, grandeur die is vergaan. Als je door scheef hangende deuren naar binnen loopt kom je in een grote galmende hal. Op de gevlekte marmeren vloer staat in het midden een eenzame rolstoel met lekke banden. Hier en daar liggen omgevallen verroeste stoelen, er staat een bureau met vergeelde papieren. Links kijk je een zaal in. Afgebladderde ijzeren bedden, ramen met tralies, het ruikt naar schimmel en vleermuizenpoep. Om de hoek is een smalle berging, vol met omkrullende ordners en stapels papieren die met een touwtje aan elkaar gebonden zijn. Het is macaber, prachtig en verdrietig tegelijk.

Het fotoboek dat Christoph Burger maakte van leegstaande manicomio is een indringend monument van een zwart hoofdstuk in de geschiedenis van de psychiatrie in Italië, http://www.christophburger.com/manicomio.html. De psychiater Franco Basaglio bracht een land in beweging. Eind jaren ’70 werd besloten dat alle psychiatrische ziekenhuizen dicht moesten. Er heersten wantoestanden. Mensen met psychiatrische aandoeningen hadden geen rechten, ze werden weggestopt en geestelijk en fysiek mishandeld. Ze moesten terug de maatschappij in, menselijke zorg krijgen. Het plan werd helaas maar half uitgevoerd, zoals wel vaker in Italië. De ziekenhuizen gingen dicht, maar ambulante voorzieningen werden niet opgetuigd. De meest kwetsbare patiënten kwamen op straat terecht of in gevangenissen. Hun lot was hard en triest. En tot op de dag van vandaag krijgen veel mensen met psychose niet de zorg die ze nodig hebben.

Wonderlijk genoeg staan de manicomio’s er nog, ongebruikt, in staat van verval. De ruïnes zijn lessen in idealen. Als het goede absoluut wordt vallen er slachtoffers. Bevrijding van rechteloze mensen uit onmenselijke instituten is een heldendaad, maar kwetsbare patiënten autonomie en zelfredzaamheid opleggen is verwaarlozing. Ik moet denken aan de oude moeder van Jacob, een man die al vele jaren op het terrein van een ggz-instelling woont. Altijd psychotisch, van slag als zijn shag op is, blij met zijn dagelijkse wandeling naar het parkje met de geiten. Zijn moeder houdt haar hart vast bij elke golf van vernieuwing die door de ggz gaat. Bedden afbouwen, schizofrenie bestaat niet, persoonlijk herstel, participatie, e-health, de wijk in. Dat zijn vast goede dingen, maar ze hoopt dat het allemaal aan haar zoon voorbij gaat. Hij heeft verzorging nodig, stabiliteit, bescherming. Dat is misschien duur en niet modern, maar voor Jacob wel noodzakelijk.

Er wordt op dit moment onderhandeld over een nieuw Hoofdlijnenakkoord voor de ggz. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie maakt zich zorgen over de meest kwetsbare patiënten, die in het concept akkoord worden gemist. Terecht. Zullen we er voor waken dat we in de ggz niet de langdurige en intensieve zorg afbreken voor hen die dat echt nodig hebben? Anders wordt het hier een manicomio.

1  reacties

1  reacties

Chrissie Koks 21-06-18 om 9:36

Mooi!

Cookie-instellingen