Dorothé van Slooten is gezondheidswetenschapper en als senior stafmedewerker Vroege Psychose en Innovatie verbonden aan Kenniscentrum Phrenos. Zij is tevens ondersteuner van het Netwerk Vroege Psychose. Klik hier voor meer informatie over Dorothé.

Tijdens een cursus die ik volg hadden we het over het verschil tussen feiten en aannames. Kort door de bocht kun je zeggen dat feiten stevig onderbouwd zijn, terwijl aannames gebaseerd zijn op veronderstellingen die je niet hard kunt maken. Iedereen heeft aannames. Elk mens ‘doet het’. Er is een overvloed aan situaties die vragen om snel handelend optreden en dan kun je niet stil staan en nadenken of iets bewezen is of niet.  Snelheid van oordelen en het vertrouwen daarop is een automatisme van ons brein geworden. Dat is vanuit de evolutie belangrijk voor de overleving van de soort. Prima dus.

Het wordt wat anders als we waarheid hechten aan die aannames en meer specifiek aan de onjuiste aannames. Immers, aannames beïnvloeden ons gedrag. Ze hebben hun weerslag op de beoordeling van de wereld om ons heen, van anderen, van onszelf. Ze bepalen onze keuzes. Sommige aannames zijn groter of opvallender dan andere. Sommige zijn geestig, andere hebben grote nadelige consequenties. Soms voor de persoon zelf, soms voor diens omgeving. Het zijn geen gemakkelijke jongens, die aannames.

Neem nou dat bericht over de enorme daling van de criminaliteit. Het criminaliteitscijfer is sinds 1980 niet meer zo laag geweest. Dat cijfer is niet alleen gebaseerd op daadwerkelijke aangiftes (moord, diefstal, enz.), maar ook op ons gevoel van veiligheid (tevredenheid, geluk, enz.). Desondanks lijken veel mensen er oprecht van overtuigd dat het nog nooit zo onveilig is geweest in Nederland. Geen simpele jongen, die aanname…

En wat te zeggen over de denkbeelden die veel mensen hebben over mensen met een psychose? Uit onderzoek blijkt dat de aannames dat zij gevaarlijk en onbetrouwbaar zijn en dat je niet met hen kunt communiceren, nog steeds hoogtij vieren. Hele nare jongen, deze aanname…

Ikzelf ben tamelijk goed in aannames. Ik wil niet opscheppen, maar ik denk dat ik een waar talent heb. Ik zeg bijvoorbeeld regelmatig nooit of altijd. Ik weet dat dit zelden houdbaar is, maar toch doe ik het. Ook veronderstel ik dat het een lieve lust is. Zeker in moeilijke situaties.

Een mooi voorbeeld van de impact van onjuiste aannames is de redenering rondom mijn regelmatig terugkerende buikpijn:

• Deze vorm van buikkrampen komt veel in mijn familie voor: feit.
• Het is een genetische afwijking: feit.
• Bij niemand is het ooit over gegaan: feit.
• Een specialist kan dus niet helpen: feit.
• Ik moet er mee leren leven: feit.

Een best sterke redenering, vond ik meer dan vijfentwintig jaar. Tot iemand een simpele vraag stelde: “Wat heeft genetische aanleg met symptoombestrijding te maken?”

Ineens werd het stil in mij. Nooit aan gedacht. Volkomen blind voor de afwezigheid van logica in mijn denktrend en aannames. Tja, daar sta je dan. Domme jongen, die aanname...

Deze denkfout heeft me veel bewuster laten kijken naar mijn eigen denken. Niet dat ik daar heel consequent in ben, maar ik doe een flinke poging. Terwijl ik dit blog schrijf, heb ik een paar keer gedacht: is dit nou een feit of een aanname? Vermoeiend, maar wel inzicht gevend.

En dat is een aanname!