Stijn Vanheule zet al gelijk de toon van het gesprek door te stellen dat mensen via woorden bij de verhalen van mensen in psychose kunnen aansluiten, en zo bij oorzaken en verwerking kunnen komen. Hij meent dat de inhoud van de psychose een uitdrukking is van een moeilijkheid in het leven van de mens. Psychose ontstaat op een kantelpunt, wanneer de mens als gevolg van veranderingen, stress, problemen in een andere rol moet stappen en daar niet in slaagt. Op dat punt is men letterlijk en figuurlijk woordeloos. De geest is niet in staat verder te gaan, waarna de psychose het overneemt. Psychose is dus eigenlijk een manier om in contact te blijven met je gedachten. Echter, meestal voelen stemmen niet als eigen gedachten aan.
Leen Verhaert herkent hier veel in. Zij heeft 4 jaar geleden een psychose gehad en het in haar jeugd veelvuldig van nabij bij haar broer meegemaakt. Zij ziet psychose niet als een ziekte maar als een ervaring. Zij heeft ervaren dat de vragen over het leven en over zichzelf, vragen die zijn blijven sluimeren na haar pijnlijke jeugdervaringen in de psychose uitgebreid terug kwamen. Inzicht hierin hielp haar om haar jeugdervaringen beter te begrijpen en verwerken.
Sprekend over slaap en slaapgebrek als risicofactor voor psychose, legt Stijn uit dat mensen via dromen onbewust verbanden leggen tussen allerlei ervaringen. Dat heeft een herstellende werking. Zonder slaap kun je niet je gedachten ordenen, met alle gevolgen van dien. Wanen en hallucinaties hebben daarmee te maken in die zin, dat het een inschatting is van wat er in het leven gebeurt. Daarom is de inhoud van de psychose ook zo belangrijk om in de behandeling, maar zeker ook in het contact van mens tot mens, mee te nemen. “Als behandelaar kun je door je daarop te richten meehelpen de inhoud te duiden. De behandelaar en omgeving moeten een stap naar de mens in psychose maken, en praten over zaken die misschien absurd klinken maar vaak echo’s zijn van een concreet leven.” Leen herkent dit. “Natuurlijk is de inhoud van een psychose vaak heel chaotisch. Maar als het lukt ordening aan te brengen, geeft dat veel inzicht in waar je mee rond loopt in je leven. Je kunt samen woorden zoeken om die verbinding met elkaar en met het leven weer mogelijk te maken.”
Stijn ziet een psychose als een oproep aan de omgeving om opnieuw connectie te maken. Punt is echter dat de omgeving vaak in paniek raakt, omdat niets meer lijkt op het oude. Dat is natuurlijk heel verontrustend. Maar daarmee raakt de mens in psychose in isolement en wordt deze extra diep in diens psychose terug geworpen. Dat zie je ook vaak gebeuren bij mensen die gesepareerd worden. Zij raken vervreemd van zichzelf en zonder verbinding met anderen ook van de wereld. In principe heeft iemand die een dergelijk veilig klimaat nodig heeft, aldus Stijn, juist de aanwezigheid van een mens nodig, iemand die helpt de crisis te overkomen. Leen sluit hier direct op aan: "Mensen hebben juist dan behoefte aan menselijk contact, iemand die zorgt, er is, gewoon doet. Ook al is er geen dialoog, er kan toch die belangrijke verbinding zijn."
Uiteindelijk, zo besluit Stijn het gesprek, is verbinding de weg uit een psychose. Contact leggen, luisteren en samen zoeken naar een oplossing. Hij stelt: “Taal is een manier van leven vinden, waarin je zonder je steeds af te vragen wie of wat je bent, toch tot actie kunt komen.” Ook bij mensen die langdurig opgenomen of ziek zijn, is dat essentieel. "Dat betekent soms dat je als behandelaar nog niet de toegang gevonden hebt. Het is de uitdaging om er telkens op een andere manier te blijven zijn”, aldus Stijn.
De laatste woorden zijn voor Leen. Zij stelt dat het slechts om vier elementaire begrippen gaat: nabijheid, bereikbaarheid, normaliseren (in plaats van diagnosticeren) en hoop en perspectief bieden. En dat is een krachtig eind van een warm en bevlogen gesprek.
Benieuwd geworden naar het gesprek? Klik hier en beluister het nu.
Meer lezen over Leen en wat ze zoal doet? Bekijk haar website: https://www.leenverhaert.be/