Bram Berkvens is ervaringsdeskundige en manager bedrijfsvoering bij GGz Breburg. Hij is al jaren betrokken bij de ontwikkeling van verschillende behandelmodellen (oa High & Intensive Care en Resource Assertive Community Treatment). Hij opent het gesprek met het belang onderstrepen van de Psychose Awareness Day: stigma is nog steeds een groot probleem. Jim van Os, hoogleraar psychiatrie, voorzitter van de Divisie Hersenen van het UMC Utrecht Hersencentrum en initiatiefnemer van  is het hier mee eens. Het gaat om veel praten over psychose, daarom is dit een fantastische week geweest, met veel gesprekken en verbinding.

Bram vertelt dat hij zijn eigen ervaring met psychose meeneemt in zijn werk als manager, door experimenteerruimte te creëren en mensen daarin te steunen. Een mooi voorbeeld waarin ervaringsdeskundigheid en experimenteerruimte samen komen, is Fameus, een respijthuis waar mensen even bij kunnen komen van een moeilijke periode. Respijt is heel belangrijk bij psychose, zo stelt hij, omdat daar naast de moeilijkheden ook de mooie momenten ruimte krijgen. Tegelijkertijd weet Bram niet of zijn ervaringen altijd doorslaggevend zijn in zijn werk als manager. Het dilemma is dat hij ook een bedrijf moet voeren. Desondanks neemt hij het altijd mee in gesprek. Jim herkent dit als naaste. Zijn ervaringen hebben zijn kijk op dingen veranderd. Hij ziet daardoor veel beter dat de gestandaardiseerde en wetenschappelijk gefundeerde manier van kijken niet altijd helpend is in het contact maken. En die relatie is volgens hem waar het om gaat in de hulpverlening.

Jim vertelt dat zijn werk als hoogleraar vooral gaat over vragen stellen: waar zijn we mee bezig in de psychiatrie, wat doen we, welke taal is passend en hoe is dat voor mensen met psychotische ervaringen? Zo heeft hij in een Europees onderzoek met anderen gekeken naar wat psychotische ontregeling teweeg brengt. Daaruit bleek dat emotionele ontregeling, angst, somberheid, daaraan vooraf gaat. Elke behandeling zou dan ook een weg moeten zien te vinden naar dat begin, die emoties. Taal vinden om daar een verbinding mee aan te gaan. Jim: “Als naaste weet ik hoe belangrijk de juiste taal is. Dat betekent goed luisteren, want als je de mens in psychose niet begrijpt, wordt je op het verkeerde been gezet en verlies je het contact. Je moet met elkaar in contact komen en tegelijkertijd met jezelf aan de slag gaan.” Gelukkig ziet Jim steeds meer dat in de psychiatrie het gesprek wordt aangegaan op het niveau van medemenselijkheid en niet die van expert. Dat komt de kwaliteit van zorg ten goede, want daarbij staat de relatie centraal. Succes ligt bij de mens zelf, en niet bij de psychiatrie.

Anne merkt op dat de term ‘verbinding’ bij alle Psychose Awareness Talks naar voren kwam als het centrale punt. Daarnaast werd taal veelvuldig genoemd als van groot belang zijnde. De vraag is wat je kunt als je niet zo talig bent? Jim stelt dat het gesproken woord slechts één taal is, maar dat bijvoorbeeld ook het lichaam een taal spreekt: “Dat is het mooie van deze tijd, dat hier meer aandacht voor is. Denk bijvoorbeeld aan mindfulness, lichaamsgerichte therapie of EMDR met aanraking.”

Het gesprek komt zo op wat er nog te doen is om de zorg voor mensen met psychotische ervaringen te verbeteren. Bram en Jim zijn het erover eens dat goede uitleg en het gesprek met elkaar aangaan over psychose de eerste stap is. We weten inmiddels dat ieder mens veel risicofactoren voor psychose heeft. Je zou volgens Jim kunnen zeggen dat ieder mens psychose gevoelig is: “Psychose is een uiting van het menszijn. Als de situatie zodanig is dat de emoties ontregelen, zoals bij trauma, dan is iedereen gevoelig voor psychose. Psychose Awareness Day is een goed moment om te beseffen dat we psychose geen pathologische conditie is, maar een menselijke variatie, die soms uit de hand kan lopen. We kunnen elkaar in die dimensie vinden.”

Bram ziet PsychoseNet als een belangrijk hulpmiddel daarbij. Het is een platform waar eerlijke verhalen van cliënten, naasten en hulpverleners te vinden zijn. Hij stelt: “De media hebben de neiging om steeds de meest heftige situaties aan te grijpen om een verkeerd beeld van psychose te schetsen. We moeten ons hard maken om dat te keren, bijvoorbeeld door vooral ook de mooie kant, de trotse kant, te laten zien. Dat zal ik dan ook doen de komende jaren. Maar we moeten het breder aanpakken, met ervaringsdeskundigen en iedereen die betrokken is bij de psychosezorg!” Jim sluit hier zich volmondig bij aan, een bundeling van professionele en ervaringskennis in taal en uitleg, waardoor iedereen kan begrijpen wat psychose is.

Een mooi voornemen die ook als oproep is bedoeld. Een waardig besluit van een mooie week met zeven hele verschillende maar verbindende gesprekken in de Psychose Awareness Talks. Dank je wel Anne Marsman van PsychoseNet en Frank Bonekamp van Stichting Social Run, voor een week met prachtige avonden.

Ik vraag me af wat ik nu vanavond moet gaan doen…  

Wist je dat:

• Jim regelmatig interessante mini-college’s maakt voor PsychoseNet? Deze kun je hier bekijken.

• Bram in 2017 te gast was bij de wandeling (NPO) en daar vertelt over zijn herstel. Je kunt deze aflevering hier terugkijken.

In de Psychose Awareness Talks 2020 kwamen gasten van verschillende achtergrond en uit alle delen van Nederland en Vlaanderen aan het woord over thema's die met psychosegevoeligheid te maken hebben. Zeven dagen lang, van 18-24 mei, kon men tijdens deze Psychose Awareness Week om 20.00 uur afstemmen op de Live stream van PsychoseNet. 

Alle uitzendingen zijn terug te kijken op www.PsychoseNet.nl en op deze website. Klik daarvoor hier.

Psychose Awareness Day Nederland is een initiatief van het Netwerk Vroege Psychose in samenwerking met het Rob Giel Onderzoek centrum, PsychoseNet, MIND Ypsilon, Anoiksis, Samen Sterk Zonder Stigma, Stichting Socialrun, Kenniscentrum Phrenos en Hamlett.